Vet slecht: de epidemie die obesitas heet – en wat we eraan kunnen doen 

Te dik zijn: eigen schuld, dikke bult? Niet helemaal. Overgewicht en obesitas kennen vaak meerdere oorzaken. Het platform Checkoorzakenovergewicht.nl geeft inzicht, zodat de huisarts een passende behandeling kan maken.

Overgewicht en obesitas, we zien het steeds meer. Maar wat is het verschil? Overgewicht wordt berekend aan de hand van gewicht in combinatie met lengte. Dit heet de Body Mass Index (BMI). Voor volwassenen spreken we van overgewicht bij een BMI tussen de 25 en 30. Bij een BMI van 30 of hoger is er sprake van obesitas. Maar let op: ook een te grote buikomvang is belangrijk. “Obesitas is namelijk een chronische aandoening van ziek buikvet”, vertelt internist en hoogleraar obesitas Liesbeth van Rossum, die ook voorzitter is van Partnerschap Overgewicht Nederland (PON). “Een buikomvang bij vrouwen is vergroot bij 88 centimeter of meer, bij mannen vanaf 102 cm. Een buikje is dus niet zo onschuldig als wordt gedacht. Als je broekriem steeds een gaatje groter moet, is dat een serieus alarmsignaal.” 

Niet ieder pondje door het mondje 

Want ernstig overgewicht en een te grote buikomvang komen met gevolgen. “Obesitas geeft niet alleen veel dagelijkse beperkingen, omdat je lijf je letterlijk in de weg zit”, vertelt voedingswetenschapper dr. Karen Freijer, algemeen manager bij PON. “Je loopt ook nog eens kans op ruim 200 andere aandoeningen. Zoals diabetes, hartziekte, depressie, gewichtsklachten, onvruchtbaarheid en 13 soorten kanker.” Niet verwonderlijk dan ook dat het PON-team, samen met 23 belangenorganisaties en een aantal gemeenten de buikomvang in Nederland wil aanpakken. En wel op verschillende manieren en op meerdere lagen. Want niet ieder pondje komt alleen maar door het mondje, aldus dr. Freijer. “We willen juist af van het stigma ‘volledig eigen schuld, dikke bult’. Zeker qua ernstig overgewicht, daar spelen meestal meerdere oorzaken.”

Neem dat beginnende buikje serieus, het is een alarmsignaal

Redenen overgewicht divers

Ook hoogleraar obesitas Van Rossum verklaart dat er meerdere redenen zijn van overgewicht en obesitas. “Gezond en minder eten en meer bewegen, dat is voor iedereen goed, ongeacht je gewicht. Maar word je daar altijd gegarandeerd een slanke den van? Nou, nee. Was het maar zo simpel! Deels heb je het in de hand, maar ook de omgeving heeft veel invloed. Denk aan de voedingsindustrie, die kan heel misleidend zijn en stuurt je als het ware naar ongezonde dingen. Wist je bijvoorbeeld dat 80 procent van de supermarkproducten ongezond is? Ook goed om te weten: zo’n 40 tot 70 procent van je lichaamsgewicht is al in je genetische aanleg bepaald. Een deel van de mensen is veel gevoeliger voor overgewicht dan de ander. Die moeten dus meer moeite doen om gezond te blijven dan mensen die geen aanleg hebben voor overgewicht.” 

Check oorzaken overgewicht 

Maar hoe weet je wat de boosdoener is van die vergrote buik? Het platform Checkoorzakenovergewicht.nl kan uitkomst bieden. Hier kun je met een online vragentool zien wat de mogelijke oorzaken zijn. Van Rossum: “Eet je vooral te veel en te ongezond, en beweeg je te weinig? Of speelt er ook nog iets anders? Zoals gewichtsverhogende medicijnen, een slechtwerkende schildklier of problemen op psychisch, sociaal of medisch vlak. Met de uitkomst van de test kun je naar je huisarts. Die kan op Behandelovergewicht.nl bekijken welke behandeling passend is. Zoals een andere combinatie van medicatie die je gebruikt. Ook kun je worden doorverwezen naar een gecombineerde leefstijlinterventie (GLI – red.).” De hoogleraar hamert er vooral op om in actie te komen. “Obesitas is een chronische ziekte, waarbij net als bij andere aandoeningen geldt: neem het serieus. Hoe eerder je in actie komt, hoe beter.”

dr. Karen Freijer

Voedingswetenschapper en algemeen manager bij PON

Liesbeth van Rossum

Internist en hoogleraar obesitas