Het is fantastisch dat er antibiotica zijn die kunnen worden ingezet om bacteriële infecties te genezen. “Nog beter is het om te voorkomen dat ze ontstaan”, stelt dr. Marien de Jonge, universitair hoofddocent bij het Radboud UMC en gespecialiseerd in infectieziekten bij kinderen.
Waarom is het beter om te voorkomen dat deze infecties ontstaan?
“Het is altijd beter om te voorkomen dat je ziek wordt. Bij bacteriële infecties geldt dat in het bijzonder omdat je anders curatief antibiotica moet inzetten. Dat vergroot het risico op het ontwikkelen van antibiotica resistentie. Door onnodig of verkeerd gebruik van antibiotica selecteren wij uiteindelijk voor multiresistente bacteriën.”
Hoe kun je voorkomen dat infecties ontstaan?
“Met vaccinaties kun je bijvoorbeeld voorkomen dat curatieve behandelingen nodig zijn. In Nederland is er het Rijksvaccinatieprogramma. Ouders krijgen vanaf de geboorte van hun kind de uitnodiging om deel te nemen aan dit programma. Vanaf de leeftijd van drie maanden tot veertien jaar kunnen kinderen worden gevaccineerd tegen de meest voorkomende en meest ernstige infectieziekten. Dit beschermt de kinderen zelf maar ook hun omgeving.”
Het gaat dus verder dan het individu?
“Inderdaad. Naast het beschermende effect van een vaccin op individueel niveau voorkomt het ook verspreiding van infectie in de populatie, dat is groepsimmuniteit, een vorm van indirecte bescherming. Er zijn jonge kinderen en ouderen die niet of nog niet gevaccineerd zijn. Bijvoorbeeld omdat ze te jong zijn of omdat ze een aandoening hebben waardoor ze niet gevaccineerd mogen worden. Als de vaccinatiegraad een bepaald niveau bereikt, kun je voorkomen dat de ziekte zich verspreidt en bescherm je ook niet gevaccineerde kinderen en volwassenen.”
Wat gebeurt er wanneer dat beschermende niveau niet wordt bereikt?
“Dan bestaat het risico op het uitbreken van de meest besmettelijke infectieziekten. In populaties waar de vaccinatiegraad terugloopt zie je dan ook vrijwel direct uitbraken van de mazelen en kinkhoest. Kinkhoest kan worden behandeld met antibiotica, maar vaak is de bacterie al niet meer aanwezig als duidelijk is dat je kinkhoest hebt. Behandeling met antibiotica heeft dan geen zin meer. Het is een ziekte waaraan hele jonge kinderen zelfs kunnen overlijden. Voor de mazelen is er geen behandeling. De meeste patiënten worden na ongeveer een week weer beter. Overigens komt het ook voor dat kinderen heel ziek worden. Zij kunnen een longontsteking, middenoor- of hersenontsteking oplopen met soms zeer ernstige en blijvende gevolgen.”
“Naast het beschermende effect van een vaccin op individueel niveau voorkomt het ook verspreiding van infectie in de populatie”
Worden alleen kinderen gevaccineerd?
“Het begint bij vaccinaties van kinderen maar daar eindigt het beslist niet. Er zijn ook vaccins ter bescherming van mensen die een beroep hebben waarbij ze een verhoogde kans hebben blootgesteld te worden aan bepaalde ziekteverwekkers. Dat geldt ook voor wie op vakantie of op reis gaat naar bepaalde landen waar infectieziekten voorkomen die zich niet of niet meer in Nederland voordoen. Verder zijn er nog vaccinaties voor specifieke doelgroepen.”
Om welke doelgroepen gaat het dan?
“Daarbij kun je denken aan kinderen en volwassenen die extra risico lopen om ernstig ziek te worden door de griep. Mensen van 60 jaar en ouder en mensen met bijvoorbeeld long- of hartaandoeningen krijgen van hun huisarts een uitnodiging voor de jaarlijkse griepprik. Omdat chronische longpatiënten heel vatbaar zijn voor luchtweginfecties komen zij ook in aanmerking voor de pneumokokkenvaccinatie. Dit jaar is voor iedereen de pneumokokkenvaccinatie toegevoegd aan de griepprik omdat deze ziekte ook veel bij ouderen voorkomt. Kinderen en ouderen vormen sowieso een groep die veel baat heeft bij vaccinaties.”
Wat maakt kinderen en ouderen zo’n belangrijke doelgroep?
“Bij jonge kinderen is het immuunsysteem nog niet sterk genoeg. Bij ouderen raakt het immuunsysteem soms uitgeput of werkt het minder goed. Je immuunsysteem kan je tegen infecties beschermen, maar soms heeft het extra hulp nodig. Vaccins bereiden het lichaam voor op een infectie zodat het weet hoe het moet reageren om zo snel mogelijk de ziekteverwekker op te ruimen, zonder daarbij ziek te worden. Daarom bieden vaccinaties bescherming.”
