ADHD en verslaving

ADHD en verslaving komen vaak samen voor. Wat is de relatie tussen deze twee? Ineke de Noord, verslavingsarts en bestuurslid bij Vereniging voor Verslavingsgeneeskunde Nederland (VVGN) legt uit.  

Gevoeligheid voor verslaving 

Het gebruik van verslavende middelen kan tot grote problemen leiden, maar niet iedereen die een verslavend middel gebruikt is daaraan verslaafd. Het ene middel is meer verslavend dan het andere. Ook is niet iedereen even gevoelig om verslaafd te raken. De kans om verslaafd te raken aan een middel neemt toe wanneer verslavingsproblematiek in de familie voorkomt, bij gebruik vanaf jonge leeftijd en is ook afhankelijk van de duur van het gebruik en het soort middel. Daarnaast neemt de kans toe wanneer er sprake is van een psychiatrische aandoening en na traumatische gebeurtenissen.   

Toenemende kans 

ADHD en verslaving gaan niet altijd samen, maar de kans op verslaving neemt wel toe wanneer iemand ADHD heeft. Bij onbehandelde ADHD is de kans groter dat iemand verslaafd raakt dan bij personen die adequaat behandeld worden. De vraag is waarom iemand met ADHD een grotere kans heeft om verslaafd te raken. Een verklaring hiervoor kan gevonden worden in de hersenen. Bij hersenonderzoek van verslaafde patiënten wordt gezien dat het beloningssysteem in de hersenen ontregeld is. Dit systeem ligt in het oerbrein en reageert op allerlei binnenkomende prikkels. Wanneer iemand die dol is op chocolade een stukje chocolade eet, wordt dit als prettig ervaren. Dat begint al als je de chocolade ziet en ruikt. Het herinnert je aan eerder gebruik en het water loopt je al in de mond.  

Bij een goed functionerend beloningssysteem krijg je na het eten van een volgend stukje chocolade een signaal uit je voorste hersenen (prefrontale cortex) dat je niet teveel moet eten omdat je anders bijvoorbeeld misselijk wordt. Je stopt dan met het eten van de chocolade. Wanneer het beloningssysteem niet meer goed functioneert, komt dit negatieve signaal niet meer door en blijf je maar door eten. Door te blijven eten komen er stoffen vrij die maken dat je je zo prettig voelt (neurotransmitters/transportstoffen). Iemand raakt afhankelijk van dit gevoel en het evenwicht raakt uit balans. Wanneer iemand niet gebruikt voelt iemand zich rot en na langdurig gebruik, wanneer de voorraad van deze transportstoffen tekortschiet, blijft iemand gebruiken om zich weer iets beter te voelen.  

Het verslavingsprobleem 

Bij mensen met ADHD is de connectie met de voorste hersenen ontregeld. De prikkels vanuit de voorste hersenen komen minder goed door bij mensen met ADHD. Dit maakt dat zij minder goed kunnen plannen en organiseren, maar ook dat het remmende effect op het beloningssysteem minder goed aanwezig is.  

Wanneer iemand met ADHD een verslavend middel gebruikt, zal de kans op het blijven doorgebruiken van dit middel dan ook toenemen. Hoe groot is de kans dat iemand met ADHD een verslavingsprobleem krijgt? Uit onderzoek is gebleken dat bij mensen met ADHD de kans 2 tot 3 keer zo groot is. Verslaving komt ongeveer voor bij 20 procent van de mensen met ADHD. De gedachte dat mensen met ADHD vooral stimulerende middelen gebruiken zoals cocaïne blijkt niet altijd te kloppen. Ook afhankelijkheid van alcohol, cannabis, nicotine en andere middelen komt voor.  

De behandeling 

Behandeling van ADHD, wanneer er sprake is van afhankelijkheid van middelen, verschilt niet van reguliere behandelingen. Echter reageren mensen met afhankelijkheid van middelen anders of minder goed op medicatie. Soms is een hogere dosis nodig om het gewenste effect te krijgen. Bij mensen met verslavingsproblematiek moet je erg opletten dat deze middelen niet misbruikt worden. Bij een aantal mensen is het nodig om of andere medicatie voor te schrijven of meer psychologische ondersteuning te geven.