5 veel voorkomende ouderdomskwalen en wat te doen

Alle ouderen krijgen er vroeg of laat mee te maken: klachten die het functioneren meer en meer belemmeren.  Zwakker wordende spieren en botten, achteruitgaand zicht en gehoor, gebrek aan eetlust, hartproblemen, ziektes als kanker, dementie.  Het maakt het leven er niet leuker op. Toch is het vaak best mogelijk om met dergelijke ouderdomsgerelateerde problemen nog lang een goed, gezond en zelfstandig leven te hebben. 

Goed voorbereid en met de juiste ondersteuning kun je als oudere lang zelfstandig functioneren. En een plezierig leven leiden. Het vraagt wel om wat aanpassingen en hulp. Goed voor jezelf zorgen is daarbij het allerbelangrijkste. En de weg weten naar de juiste ondersteuning als dat niet meer lukt. Gezond Idee zet 5 veel voorkomende beperkingen en wat er aan te doen is op een rij. 

1. Geheugenproblemen 

De trap oplopen en boven niet meer weten wat je ging doen; dat overkomt ook jongeren af en toe. Als je als oudere de weg niet meer naar huis vindt in de buurt waar je al jaren woont, is er waarschijnlijk meer aan de hand. Naar de oorzaken van dementie, waarbij de ziekte van Alzheimer de meest voorkomende vorm is, wordt nog steeds onderzoek gedaan. 

Fabienne Magdelijns, internist ouderengeneeskunde in het Maastricht UMC+: “We weten dat je je hersenen scherp kunt houden door ze te stimuleren. Door bijvoorbeeld sociaal en lichamelijk actief te blijven en geïnteresseerd in de wereld om je heen. Maar ik geloof niet dat je daarmee dementie kunt voorkomen.” 

Voor de ziekte van Alzheimer bestaan medicijnen die bij sommige mensen werken: hun geheugen gaat iets minder snel achteruit en ze kunnen zich iets beter concentreren. Vooraf is helaas niet te zeggen welke vorm van dementie iemand heeft. Het aanbieden van een vaste structuur in de dagen is voor ouderen met geheugenproblemen sowieso een goed idee. 

2. Vallen en moeilijker bewegen 

Moeilijker bewegen en lopen, maar ook vallen lijken eenvoudig te verklaren, maar zijn in werkelijkheid het resultaat van een heleboel zaken bij elkaar. De hart- en longfunctie gaat bij veel ouderen achteruit en daarmee hun conditie. Ron Warnier, verpleegkundig specialist bij Envida: “We weten uit onderzoek ook dat de spiersamenstelling verandert met de jaren. Als jongere heb je meer spieren die snel in actie kunnen komen, als een auto met turbo-injectie zeg maar; als oudere heb je eerder een diesel, die even op moet warmen.” 
 
Tel daarbij nog op het slechter zien en horen, soms evenwichtsproblemen door bijvoorbeeld veelvuldig medicijngebruik of de restverschijnselen van een herseninfarct, en je begrijpt het complexe samenspel. Ron Warnier: “Zeventig procent van de valincidenten komt door dat soort problemen en slechts dertig procent door bijvoorbeeld losliggende stoeptegels of kleedjes in huis.” 

Twee keer een half uur per dag lopen is een must als je het risico op deze problemen wilt verkleinen. Het verstevigt de botten en spieren, maar bevordert ook de conditie. Een andere tip: gebruik de hulpmiddelen die je krijgt voorgeschreven. Fabienne Magdelijns: “Vaak moet ik heel hard praten tegen mijn patiënten en als ik vraag of ze geen hoorapparaat hebben, zeggen ze: ‘Ja, dat ligt op mijn nachtkastje’. Het is heel belangrijk dat je zo goed mogelijk hoort, ook om minder te vallen.” 

Ook op een rollator rust vaak nog een taboe. Ron Warnier: “Maar gebruik hem toch maar en zorg dat je een goed functionerende hebt.’ Stevige, goed aansluitende schoenen zijn ook belangrijk om het valrisico te verkleinen, net als goede verlichting in huis, waardoor je eventuele obstakels goed kunt zien. Tot slot kan ook fysiotherapie helpen om spieren te verstevigen. 

3. Afhankelijkheid bij dagelijkse handelingen 

Als je jonger bent, is aankleden en douchen een routine waarbij je haast niet hoeft na te denken, maar voor kwetsbare ouderen kan het een behoorlijke uitdaging zijn. Ron Warnier: “Het is vooral belangrijk dat je deze dingen zo lang mogelijk zelfstandig blijft doen. Het is misschien makkelijker als de thuiszorg je komt helpen met douchen, maar probeer het toch zo lang mogelijk zelf. Als je die vaardigheden niet gebruikt, verlies je ze namelijk.” 

Zelfs het zetten van een kopje koffie kan een heel complexe handeling worden, als je bijvoorbeeld vergeetachtig bent. Wie hulp nodig heeft bij het efficiënter organiseren van zaken in huis, kan door de huisarts eventueel worden doorverwezen naar een ergotherapeut. Deze kan ook helpen bij het beter leren gebruiken van de energie die nog rest. 

4. Verminderde eetlust 

Veel ouderen eten en drinken te weinig en raken daardoor ondervoed. Dat kan een medische oorzaak hebben, maar vaak hangt het samen met medicijngebruik: de smaak verdwijnt. Het is in ieder geval een fabeltje dat je als oudere minder nodig hebt en dus wel toe kunt met minder. 

Fabienne Magdelijns: “Ouderen hoeven natuurlijk minder calorieën tot zich te nemen dan een 25-jarige marathonloper, maar juist ouderen hebben de aanbevolen dagelijkse hoeveelheden van eiwitten, 250 gram groente en twee stuks fruit hard nodig. Net als anderhalf tot twee liter vocht per etmaal.” 

Ron Warnier: “Ook de sociale kant van eten speelt een rol. Vroeger zat je als gezin aan tafel, daarna met je partner. Maar als die partner wegvalt, zit je in je eentje. De zin om te koken of überhaupt warm te eten vermindert dan. Maar bedenk: zien eten doet eten. In veel wijken is een voorziening waar ouderen samen kunnen eten, bijvoorbeeld in een wijksteunpunt of huiskamerproject. Daar moeten ouderen wel zelf naartoe gaan, maar vaak vinden ze het heel gezellig om een praatje met tafelgenoten te kunnen maken. Zo krijgt eten weer een beetje die sociale functie van vroeger terug. En als het echt niet lukt om zelfstandig genoeg te eten, kan een diëtist samen met de huisarts helpen.”  

5. Eenzaamheid en minder sociale contacten 

Om allerlei redenen wordt de sociale kring van ouderen in de loop van de jaren kleiner. Soms overleef je als oudere een groot deel van je familie of vrienden, maar ook het opbouwen van nieuwe sociale contacten wordt moeilijker gevonden. Vaak door verminderde mobiliteit.  

Ron Warnier: “Eenzaamheid is een groot probleem. Mensen moeten en willen meestal langer thuis blijven wonen, maar ze zitten wel achter de spreekwoordelijke geraniums. Het zou natuurlijk mooi zijn als hun jongere buren een oogje in het zeil houden en af en toe een helpende hand uitsteken. Dat is het idee van onze participatiesamenleving.” 

Ook hier geldt weer dat er vaak goede initiatieven in de buurt te vinden zijn: buurthuizen, vrijwilligersorganisaties, wijksteunpunten. Fabienne Magdelijns: “Of de dagopvang voor ouderen, waar allerlei leuke activiteiten worden georganiseerd. Wij wijzen ouderen vaak op die mogelijkheid en ook de huisarts kent die wegen goed.”